Υποστηρίζουμε τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης 

Ο Ρόλος των Αρχείων και των Βιβλιοθηκών

Ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία για την ανάπτυξη κριτικής σκέψης, συνείδησης του πολίτη και δημοκρατικών αντανακλαστικών είναι η ανακαλυπτική ή ενεργητική μάθηση, η οποία βασίζεται στην προσωπική έρευνα των εκπαιδευομένων για την εύρεση αξιόπιστων πηγών, βάσει των οποίων θα σχηματίσουν μια ολοκηρωμένη εικόνα για τα ζητήματα που επιχειρούν να προσεγγίσουν. Προνομιακή θέση σε αυτή τη διαδικασία έχουν φυσικά οι Πληροφοριακοί Οργανισμοί, οι Αρχειακοί Φορείς και οι Βιβλιοθήκες. Τα ιδρύματα αυτά παρέχουν πρόσβαση στις πρωτογενείς ή επεξεργασμένες πηγές της πληροφορίας, προσφέροντας σε μαθητές, φοιτητές, ερευνητές αλλά και απλούς ενδιαφερόμενους πλούσιο υλικό που ξεπερνά κατά πολύ τα όρια του ενός και μοναδικού διδακτικού εγχειριδίου. Συνάμα διαθέτουν ειδικευμένο προσωπικό και προγράμματα πληροφοριακής παιδείας που εξασφαλίζουν ότι οι αναζητήσεις των χρηστών τους θα αποφέρουν αξιόπιστα και ακριβή αποτελέσματα (Miller, 2021).

IFLA και Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης

Διεθνώς οι βιβλιοθηκονόμοι κατανοούν τη σημασία του ρόλου τους ως αρωγών της μάθησης και ασπάζονται τις επιδιώξεις του 4ου Στόχου Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών, που αφορά «την χωρίς αποκλεισμούς, ισότιμη και ποιοτική εκπαίδευση» και την παροχή ευκαιριών δια βίου μάθησης για όλους (UNESCO, 2017). Επιδιώκουν τη συνεργασία με εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων για την υλοποίησή του, προτείνοντας κατάλληλο αναγνωστικό υλικό και διοργανώνοντας εκπαιδευτικά προγράμματα φιλαναγνωσίας και ψηφιακών δεξιοτήτων (Katz, 2021), αλλά και δράσεις ευαισθητοποίησης για τους υπόλοιπους ΣΒΑ, όπως η ισότητα των φύλων. Παράδειγμα αποτελεί δράση βιβλιοθήκης στο Καζακστάν την οποία παρουσιάζει η Παγκόσμια Ομοσπονδίας Βιβλιοθηκονομικών Ενώσεων και Ιδρυμάτων (International Federation of Library Associations and Institutions – IFLA) στο κανάλι της στο YouTube (IFLA SDG Stories: Library raises awareness and fosters research enabling gender balance and equality - YouTube, χ.χ.)

Η μεγάλη συμμετοχή των βιβλιοθηκών σε δράσεις προβολής των ΣΒΑ ώθησε την IFLA να δημιουργήσει ψηφιακό χάρτη που τις παρουσιάζει (IFLA Map of the World - SDG Stories Map, χ.χ.). Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε σε ποιες χώρες υπάρχουν βιβλιοθήκες που έχουν ανεβάσει Ιστορίες ΣΒΑ για τον Στόχο της Ποιοτικής Εκπαίδευσης.

Ακολουθεί παρουσίαση της Kristīne Pabērza Ramiresa, Υπεύθυνη Συμμετοχής Μελών IFLA (Member Engagement Officer), η οποία πραγματοποιήθηκε στο Συνέδριο της Europeana το 2021, και μιλά για τα αποτελέσματα της δράσης, προσφέροντας χρήσιμες συμβουλές για τη δημιουργία και ανάρτηση μιας παρόμοιας ιστορίας (Let's impact! SDG Storytelling – Why? What? So What? - YouTube, 02.02.2022)

Δημιουργός βίντεο: IFLA. Διατίθεται στο Youtube με Άδεια αναφοράς προέλευσης Creative Commons (επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση)

Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες στην Αφρική και Ποιοτική Εκπαίδευση

Η στοχοθεσία της UNESCO για την ποιοτική εκπαίδευση έχει υιοθετηθεί με ενθουσιασμό σε μεγάλο βαθμό από τις βιβλιοθήκες αναπτυσσόμενων κρατών, που συμμετέχουν ενεργά στην προσπάθεια βιώσιμης ανάπτυξης με διάφορα προγράμματα και δράσεις, επιδιώκοντας να συνεισφέρουν στην άμβλυνση των ανισοτήτων, τη μείωση της φτώχειας και την ποιοτική επαγγελματική κατάρτιση των μελών των κοινοτήτων τις οποίες υπηρετούν. Παράδειγμα αποτελούν οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες της Νοτίου Αφρικής (Bangani, 2023) και της Γκάνας, που παρά τους περιορισμένους πόρους και την έλλειψη υποστήριξης από κρατικούς φορείς, καταβάλλουν σημαντική προσπάθεια για την προώθηση της ποιοτικής παιδείας και του πληροφοριακού γραμματισμού (Dei & Asante, 2022). Οι δράσεις τους δεν απευθύνονται μόνο σε φοιτητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τους οποίους εκπαιδεύουν στη χρήση της βιβλιοθήκης και στην εύρεση και αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων, αλλά στοχεύουν και στην προώθηση της αναγνωστικής ικανότητας παιδιών σχολικής ηλικίας, στην εκμάθηση ψηφιακών δεξιοτήτων και στην παροχή πρόσβασης σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό σε σχολεία.

Ελλάδα: Η Εθνική Βιβλιοθήκη

Αντίστοιχες δράσεις πληροφοριακού γραμματισμού προσφέρουν και οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες της χώρας μας στους φοιτητές των ιδρυμάτων που εξυπηρετούν, την ίδια ώρα που επιδιώκουν να παρέχουν πάντα πρόσβαση σε επίκαιρο και έγκυρο επιστημονικό υλικό. Ανάλογα με το κοινό της και τα μέσα που έχει στη διάθεσή της η κάθε βιβλιοθήκη συμμετέχει στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης για τους ΣΒΑ και επίτευξης του στόχου της ποιοτικής εκπαίδευσης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι εκπαιδευτικές δράσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης, που απευθύνονται σε παιδιά, νέους και ενήλικες και προάγουν τη φιλαναγνωσία, την πληροφοριακή παιδεία και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και της δημιουργικότητας των συμμετεχόντων.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τα εκπαιδευτικά προγράμματα «δημιουργικής γραφής, εικαστικών, τέχνης, μουσικής, φυσικής, μαθηματικών και φωτογραφίας» που διοργανώνει η Εθνική Βιβλιοθήκη για το έτος 2022-2023 (Εκπαιδευτικά προγράμματα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, 2022), καθώς και την Υβριδική Ημερίδα: Διδάσκοντας την άυλη πολιτιστική κληρονομιά & με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά (Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, 2023), η οποία πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2023, παρέχοντας τεχνογνωσία στους εκπαιδευτικούς που επιθυμούν να εντάξουν τα θέματα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στο πρόγραμμα διδασκαλίας τους.

Τέλος, η Εθνική Βιβλιοθήκη συνεργάστηκε κατά το έτος 2019 με το Εργαστήριο Ψηφιακής Επεξεργασίας και Διαχείρισης Αρχαίων Ελληνικών και Λατινικών Γλωσσικών Πόρων (DigiLab) του Τμήματος Φιλολογίας του ΕΚΠΑ για τη διάδοση των Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών (Digital Humanities), με πρόγραμμα Πληροφοριακού Γραμματισμού που διεξήχθη σε τρεις κύκλους. Οι συμμετέχοντες έμαθαν να χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές πηγές και ψηφιακά εργαλεία, να τις εφαρμόζουν στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες και να συντάσσουν βιβλιογραφία με χρήση ηλεκτρονικών προγραμμάτων. (Πληροφοριακός Γραμματισμός @ΕΒΕ | Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, χ.χ.)

Ελλάδα: Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους

Ως Εθνικός Αρχειακός Φορέας τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Γ.Α.Κ.) οφείλουν να προάγουν την αρχειακή συνείδηση και να επιχειρούν τη σύνδεση των αρχείων με την εκπαιδευτική διαδικασία. Το αρχειακό υλικό χρησιμεύει ως ιδανική πηγή για τη μελέτη της ιστορίας αλλά και για την έρευνα σε άλλα θέματα, όπως είναι η διαχρονική εξέλιξη των περιβαλλοντικών πολιτικών του κράτους ή η οικιστική ανάπτυξη των πόλεων.

Αρχειοστάσια στην Κεντρική Υπηρεσία των Γ.Α.Κ. Πηγή: Φωτογραφία της γράφουσας
Αρχειοστάσια στην Κεντρική Υπηρεσία των Γ.Α.Κ. Πηγή: Φωτογραφία της γράφουσας


Οι αρχειονόμοι των Γ.Α.Κ. φροντίζουν να καθιστούν προσβάσιμα τα αρχεία που φυλάσσονται στον Φορέα, θέτοντας στη διάθεση του κοινού εργαλεία έρευνας (καταλόγους αρχείων), όπως ο Αρχειομνήμονας (@ρχειομνήμων - Greek State Archives, χ.χ.) ή θεματικά ευρετήρια, όπως είναι η Ψηφιακή Πύλη Αρχείων 1922 (χ.χ.), που συγκεντρώνει από διάφορους αρχειακούς φορείς αρχειακά σύνολα σχετικά με το Μικρασιατικό Ελληνισμό, τη Μικρασιατική Εκστρατεία και την περίθαλψη των προσφύγων. Στην Πύλη περιλαμβάνονται και ψηφιακά αντίγραφα επιλεγμένων τεκμηρίων, παρέχοντας στους εκπαιδευτικούς έτοιμο υλικό για τη δημιουργία σχετικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.

Αυτές οι δυνατότητες της Ψηφιακής Πύλης Αρχείων 1922 αποτέλεσαν το θέμα διαδικτυακού εκπαιδευτικού σεμιναρίου που συνδιοργάνωσε η Κεντρική Υπηρεσία των Γ.Α.Κ. με Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Αττικής το Μάρτιο του 2023. Το σεμινάριο επιμόρφωνε μέσω θεωρίας και εργαστηρίου τους εκπαιδευτικούς για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Συμπληρώνοντας τις ψηφίδες της ιστορίας μας μέσα από τα αρχεία των ΓΑΚ». Ανάλογο πρόγραμμα υλοποιήθηκε από αρχειονόμους των Γ.Α.Κ. δια ζώσης σε γυμνάσια του Αμαρουσίου και της Αργυρούπολης. Στη διάρκεια του προγράμματος οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να προσπαθήσουν να ανασυνθέσουν την πορεία μιας οικογένειας προσφύγων μέσα από αρχειακά τεκμήρια των Γ.Α.Κ. (Newsletter ΓΑΚ - Μάρτιος 2023, χ.χ.) Η επαφή με το αρχειακό υλικό και η προσωποποίηση των απόμακρων ιστορικών γεγονότων δίνει στην ιστορική εκπαίδευση μια βιωματική διάσταση που προάγει την ανάπτυξη ιστορικής σκέψης και ενσυναίσθησης στους εκπαιδευόμενους.

Πλούσιες εκπαιδευτικές δράσεις διοργανώνονται και από το Αρχείο Χαρτογραφικής Κληρονομιάς του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας. Τα προγράμματα απευθύνονται σε παιδιά, εκπαιδευτικούς και ενηλίκους και χρησιμοποιούν το παιχνίδι και τις βιωματικές δραστηριότητες για να εξοικειώσουν τους συμμετέχοντες με τη χρήση και τη σημασία των χαρτών (maplibrary.gr, χ.χ.).

Οι δράσεις που παρουσιάστηκαν αποτελούν μικρό μόνο μέρος των δραστηριοτήτων των Αρχείων και Βιβλιοθηκών για την προώθηση της Ποιοτικής Εκπαίδευσης και τη διάδοση των δεξιοτήτων του Ψηφιακού Γραμματισμού, αλλά καταδεικνύουν τη βαρύτητα που αποδίδουν κατά κανόνα αυτά τα ιδρύματα στον εκπαιδευτικό τους ρόλο.

Βιβλιογραφικές Παραπομπές

 
Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής - Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης
Ο ιστοχώρος δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του μαθήματος της Πληροφοριακής Παιδείας
© 2023 - Μυρτώ Καραγεώργη Γυφτοδήμου 
Τα κείμενα, οι εικόνες και λοιπό υλικό αναπαράγονται και διατίθενται με
Άδεια Creative Commons CC BY-NC-SA (Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή), εκτός εάν αναφέρεται ρητά κάτι διαφορετικό 
Υλοποιήθηκε από τη Webnode Cookies
Δημιουργήστε δωρεάν ιστοσελίδα! Αυτή η ιστοσελίδα δημιουργήθηκε με τη Webnode. Δημιουργήστε τη δική σας δωρεάν σήμερα! Ξεκινήστε